Het kinderbrein ontwikkelt zich door te bewegen.
Door het bewegen worden neurale netwerken aangelegd in het brein. Op deze manier ontwikkelen de zintuigen, de fijne motoriek, de grove motoriek en de sociaal-emotionele vaardigheden. Dit zijn de onderdelen die het kind nodig heeft om zich te verbinden met zichzelf en de wereld om zich heen en om eruit te halen wat er in zit. Vanuit deze basis komt het kind makkelijker tot leren en kan het aan de slag met al zijn talenten en vaardigheden.
De ontwikkeling van het brein is dus niet enkel een kwestie van genetische aanleg, maar ook van het stimuleren en uitproberen. Hoe meer je je kind stimuleert en laat ontdekken, hoe meer het brein leert. En hoe meer het brein leert, hoe meer het zich ontwikkelt. Dit gebeurt omdat er steeds meer verbindingen worden aangelegd tussen neuronen/ zenuwcellen en zo de vele neurale netwerken worden aangelegd.
Gevoelige periodes
Gevoelige periodes van kinderen spelen een belangrijke rol binnen de breinontwikkeling. Het zijn specifieke periodes waarin bepaalde onderdelen in het brein klaarstaan om een nieuwe vaardigheid te ontwikkelen. In deze periodes leren kinderen razendsnel, maar dan moeten de prikkels, die ervoor zorgen dat je de vaardigheden leert, wel aangeboden worden. Het kind moet de kans krijgen om te kunnen leren. Als dat niet gebeurt sterven de neuronen af. Het negatieve gevolg hiervan is dat het kind dan niet meer gebruik kan maken van de mogelijkheden die het in de aanleg wel heeft meegekregen.
Als het jonge kind te veel onthouden wordt, kunnen er op de langere termijn ontwikkelingsachterstanden ontstaan op zowel fysiek, sociaal-emotioneel als cognitief niveau. Dit wil je natuurlijk voorkomen.
Het brein ontwikkeld zich in een vaste volgorde, in een vast tijdsbestek. Ieder deel van het brein heeft een eigen ontwikkelingstaak en een eigen manier van reageren.
Handmodel hersenen Dr. Daniel Siegel
Om de opbouw van onze hersenen makkelijk te onthouden, kun je gebruik maken van het handmodel van de hersenen van Dr. Daniel Siegel
Afbeelding: Academie voor Open Bewustzijn
Je pols en handpalm staan voor de ruggengraat welke overgaat in de hersenstam. De duim staat voor het limbische systeem. Als je de duim naar binnen vouwt, dan heeft deze ongeveer dezelfde positie als die je kent in de hersenen. De rest van de vingers staan symbool voor de neo-cortex. Als je je vingers om de duim heen vouwt, dan liggen de vingers over het limbische systeem heen, net zo als de neo-cortex het zoogdierenbrein omhult. Je ziet dat de uiteinden van de vingers in deze houding contact hebben met zowel de denkbeeldige hersenstam als het limbische systeem. De neo-cortex is sturend en navigerend op zowel lichaamsprocessen als emotionele processen. Je ziet nu waarom een goede samenwerking en afstemming tussen de drie delen zo van belang is.
Bewegingspatronen en primaire reflexen
En om nog een stapje verder te gaan: bewegingspatronen en het brein zijn onafscheidelijk met elkaar verbonden. De bewegingsopbouw gaat gelijk op met de ontwikkeling van het brein (Cecilia Koester- oprichtster Movement Based Learning). Het brein zorgt ervoor dat er bewogen kan worden en door het bewegen ontwikkelt het brein zich.
En dan komen we uit bij de (primaire) reflexen. Reflexen ontwikkelen zich in de baarmoeder en worden grotendeels geactiveerd tijdens de bevalling. Reflexen hebben als doel het kinderlichaam- en brein goed te laten samenwerken op zowel fysiek, sociaal-emotioneel als cognitief niveau. Zij vormen de basis van het zenuwstelsel en ontwikkeling van het brein. Na de geboorte zorgen primaire reflexen ervoor dat de baby kan overleven en dragen ze bij aan de ontwikkeling.
Ontwikkelingsdoel reflexen (Van Wensen, 2022, p. 46):
- Oerbrein: fysiek doel –> overleven, beschermen, prikkelverwerking
- Middenbrein: sociaal-emotioneel doel –> kunnen en durven zijn wie je bent, verbinden
- Hersenschors: cognitief/mentaal doel –> begrijpen, verwerken, communiceren, handelen
Primaire reflexen zijn gekoppeld aan de eerder genoemde bewegingspatronen. Elk bewegingspatroon kent zijn eigen reflexen. Primaire reflexen helpen mee om bewegingspatronen geïntegreerd te krijgen/ eigen te maken. Als alle reflexen van een bewegingspatroon geïntegreerd zijn, dan dient zich een volgende ontwikkelingsfase aan met een volgend bewegingspatroon. Op deze manier worden er elke keer weer nieuwe mijlpalen behaald, waarbij het kinderbrein ook steeds mee-ontwikkelt.
Bronnen en leestips:
- Van Wensen, C. (2019-2022). Prachtig lastig. Amsterdam: Uitgeverij SWP.
- Verhoeven, L. (2022). Stap voor stap. Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.
